გაინტერესებს სამხედრო საქმე? ომის პრინციპები


წარმატებული ომის საწარმოებლად ქვეყანამ აუცილებლად უნდა დაიცვას გარკვეული  პრინციპები, რომლებიც უზრუნველყოფენ პოლიტიკური მიზნის მიღწევას ბრძოლის ველზე. აქ ჩამოთვლილი პრინციპები ეფუძნება ისრაელის სამხედრო სისტემას, რომელიც თავისი არსით დასავლურია. ვფიქრობ, სამხედრო საქმით დაინტერესებულებისთვის საინტერესო იქნება მათი გაცნობა და თანამედროვე კონტექსტში გააზრება. ჩამოვთვლი პრინციპებს და მოკლედ ავხსნი მათ:

ომის მიზანი

თავდაპირველად ისაზღვრება ქვეყანის ომში ჩართვის მიზეზი, რა მიზანი ამოძრავებს პოლიტიკურ ხელმძღვანელობას და რა შედეგი უნდა მიიღოს ომის გზით? სულერთია იწყებს შეტევით ოპერაციას მეზობელ ქვეყანაზე (აგრესორი და ოკუპანტია), თუ თავს იცავს აგრესიისგან - მიზანი მკაფიოდ უნდა იყოს ჩამოყალიბებული, ჯარისკაცებამდე და მოქალაქეებამდე გასაგებად დაყვანილი. ყველა ამოცანა, მოქმედება, გაჭირვების ატანა, მსხვერპლის გაღება კონკრეტულ მიზანს უნდა შეესაბამებოდეს და მის ასრულებას ემსახურებოდეს. თუ ომის მიზანი გასაგებად არაა ფორმულირებული, ომში მონაწილეთა მოტივაცია და ხალხის ზოგადი მედეგობა, წინააღმდეგობის უნარი სუსტდება.

მაგ.: უკრაინის სამხედრო მიზანი მიმდინარე ომში არის 1991 წლის საზღვრებამდე გასვლა და ტერიტორიული მთლიანობის სრულად აღდგენა. ეს იცის ყველამ და შეკითხვები არავის უჩნდება. ჯარის ორგანიზაცია, ამოცანები და ხალხის სამობილიზაციო შესაძლებლობები ამ მიზნის ასრულებას ემსახურება. 1921 წლის რუსეთ-საქართველოს ომში რუსეთის მიზანი იყო საქართველოს სრული ოკუპაცია და გასაბჭოება. ხოლო საქართველოს მიზანი წითელი არმიის მოგერიება და დამოუკიდებლობის შენარჩუნება.
თქვენთვის უპასუხეთ ამ თეორიულ შეკითხვას: რა მიზანი შეიძლება ამოძრავებდეს საქართველოს? რა მიზნის გარშემო უნდა შეიკრას როგორც ჯარი, ასევე საზოგადოება? რისთვის ღირს მსხვერპლის გაღება?

საბრძოლო სულისკვეთება

ომის დროს შეიარაღებულ ძალების წევრებს ეძლევათ კანონიერი უფლება მოკლან სხვა ადამიანები და თავადაც მზად უნდა იყონ სიკვდილისთვის. ამ დროს გასაგები პასუხი უნდა არსებობდეს მარტივ შეკითხვაზე: რატომ ვრისკავ სიცოცხლეს და რატომ უნდა მოვკლა სხვა ადამიანი? თუ ჯარისკაცი მზად არაა მოწინააღმდეგის მოსაკლავად, მას სერიოზული პრობლემა აქვს, რადგან სიკვდილი ომის ხელოვნების განუყოფელი და ორგანული ნაწილია. იაპონური გაგებით: "ვინც ფორმა ჩაიცვა უკვე მოკვდა". მტრის მოკვლის და საკუთარი სიკვდილისთვის მზაობა ჯარისკაცის მომზადების საფუძველია, რადგან ჯარისკაცი სახელმწიფოს მიერ მომზადებული "ლიცენზირებული მკვლელია". საბრძოლო სულისკვეთება სამი შემადგენელით ყალიბდება:

ა). შინაგანი მოტივაცია: მოწინააღმდეგის მოკვლის და საკუთარი სიკვდილისთვის მზაობა
ბ). სამხედრო საქმის ცოდნა 
გ). ფიზიკური მომზადება 

ამ სამიდან რომელიმეს გამოკლებით მებრძოლი უსარგებლო ხდება. თუ მოტივირებული ხარ იომო და კარგ ფიზიკურ ფორმაში იმყოფები, მაგრამ სამხედრო ცოდნა არ გაგაჩნია, შეტაკების დროს სულისკვეთება შეიძლება 0 -მდე დაგივარდეს. თუ კარგად იცი სამხედრო საქმე, 4 წელია მსახურობ, ფიზკურადაც კარგად ხარ მომზადებული, მაგრამ რაღაც მიზეზების გამო თუ არ ესვრი მოწინააღმდეგის ჯარისკაცებს, შენი საბრძოლო სულისკვეთება და ეფექტურობა ასევე 0-ზეა.

მაგ.: უკრაინის ომში ერთერთი ყველაზე მოტივირებული რუსული დანაყოფი კსკ "ვაგნერი" აღმოჩნდა, რომელიც სისხლის სამართლის დამნაშავეებითაა დაკომპლექტებული და მათი საბრძოლო სულისკვეთება ამოცანის წარმატების ასრულების შემთხვევაში დანაშაულის გამოსყიდვას, ნასამართლეობის მოხსნას და სახლში გაშვებას ეფუძნება. ეს ადამიანები  საკუთარი პირადი თავისუფლებისთვის კლავენ სხვას და არ აინტერესებთ ომის პოლიტიკური  მიზანი. 
უკრაინის ჯარის საბრძოლო სულისკვეთება მარტივ მოცემულობას ეფუძნება: დამარცხების შემთხვევაში "უკრაინა" - როგორც მოვლენა შეწყვეტს არსებობას, როგორც სახელმწიფო, ასევე ხალხი. რუსეთმა ღიად განაცხადა ამ ომის მიზანი: დემილიტარიზაცია (უკრაინის სახელმწიფოს მოსპობა) და დენაციფიკაცია (უკრაინელი ერის მოსპობა). რუსებს  მიაჩნიათ რომ "უკრაინელი" ეთნიკურად იგივე რუსია, რომელსაც "უკრაინელი" დასავლეთმა უწოდა და დაგეშა საკუთარი სამშობოლოს, ანუ რუსეთის წინააღმდეგ. ამ მოცემულობაში უკრაინელების  გადარჩენის ერთადერთი შანსი სასტიკი ბრძოლაა ყველა შესაძლო საშუალებით.
ჩვენს შემთხვევაში რას უნდა ეფუძნებოდეს მოწინააღმდეგის მოკვლის და საკუთარი სიცოცხლის გაწირვის მოტივაცია? რა არის დასაცავი იარაღით?

ინიციატივა და აგრესიულობა

ომში უპირატესობა აქვს შემტევ მხარეს, რადგან თავად ირჩევს რას, როდის, როგორ და სად შეუტიოს. დაცვაში მყოფი ცდილობს გადაეწყოს შეტევის მოგერიებაზე და პროცესში  აუცილებლად უნდა გადავიდეს კონტრშეტევაზე ინიციატივის საკუთარ ხელში ასაღებად, თუ ამას ვერ მოახერხებს, განუწყვეტელ თავდაცვაში მყოფი გარანტირებულად დამარცხდება. ეს დაგვემართა 1921 წელს, როცა საკმარისი იარაღის და მატერიალური საშუალებების არქონის გამო მუდმივად თავდაცვაში ვიყავით და მოწინააღმდეგე სრულად ფლობდა ინიციატივას ბრძოლის ველზე (იგივე შეემთხვათ სომხებს 2020 წელს, ყარაბაღის მეორე  ომში). კვინიტაძემ სპეციალურად დახია უკან ფრონტი მუხათგვერდისკენ, რათა ეხლანდელი დიდი დიღმის და ავჭალის ღია მონაკვეთზე გადასულიყო კონტრშეტევაზე, გაენადგურებინა მტერი და უკან შეჭრილიყო თბილისში, ანუ ინიციატივის აღებას ფრონტის მკვეთრად დამოკლებით (ლილო-ფონიჭალა-კოჯორი იცვლებოდა დიღომი-ავჭალაზე), ძალების კონცენტრაციით, მოდუნებული მტრის გამოტყუებით და ძლიერი კონტრშეტევით აპირებდა. თუ კონტრდარტყმა წარმატებული აღმოჩნდებოდა, ინიციატივა ჩვენს ხელში გადმოვიდოდა და ბრძოლის ველზე პირობების კარნახს უკვე ქართული სარდლობა დაიწყებდა და ამჯერად რუსებს მოუწევდათ გადაწყობა. საინტერესოა აღინიშნოს რომ ჯარმა ვერ გაიგო (არ იყო დაყვანილი პირად შემადგენლობამდე) მთავარსარდლის ჩანაფიქრი, ომის მიზანი დაიკარგა და თბილისის მოულოდნელი  მიტოვების გამო ხალხი დემორალიზდა, აღარ ემორჩილებოდა ბრძანებებს და მოსაწესრიგებელი გახდა სწრაფი უკანდახევით.
კვინიტაძემ იგივე ოპერაციის ჩატარება სცადა ოსიაურთან, სადაც ჯარი დალაგდა, მაგრამ კონტრშტევა წარუმატებლი აღმოჩნდა და ომის ბედიც ხაშურის მისადგომებთან გადაწყდა. შეტევაზე გადასული ჯარის ნაწილს აღარ სჯეროდა გამარჯვების და ბრძოლიდან თვითნებურად გავიდა. ომის მიზანი დაკარგული იყო და პირადი შემადგენლობის აგრესიის დონე დაბალი. მართვის შესანარჩუნებლად ათეულობით ჯარისკაცი დაიხვრიტა რიკოთის უღელტეხილზე.
2022 წლის ომის პირველ ფაზაში რუსეთი ფლობდა ინიციატივას, წარმატებით უტევდა და მანევრირებდა, თუმცა უკრაინელებმა ჯერ ფრონტის დასტაბილურება შეძლეს, შემდეგ ინიციატივა გამოგლიჯეს რუსებს და თავად გადავიდნენ წარმატებულ და ძალიან აგრესიულ  კონტრშეტევაზე, რათა აესრულებინათ ომის მიზანი: 1991 წლის საზღვრებთან გასვლა. რუსეთი ცდილობს ახალ რეალობაზე გადაეწყოს და ეცდება 2023 წლის პირველ ნახევარში ისევ აიღოს ინიციატივა თავის ხელში დიდი შეტევის დაწყებით.

როგორ უნდა დაეუფლოს ინიციატივას საქართველო რუსეთთან ომში? 

ა). ქვეყანა უნდა გადაეწყოს ტოტალურ წინააღმდეგობასა და ძალების (ადამიანური, ეკონომიური) სრულ მობილიზაციაზე.
ბ). რეორგანიზბულ ჯარს უნდა შეეძლოს დაუყოვნებელი ადექვატური წინააღმდეგობის გაწევა საოკუპაციო ხაზიდან მოყოლებული და ომის დროს მინ. 100.000 მებრძოლზე უნდა ავიდეს.
გ). სიმეტრიული და ასიმეტრიული (დივერსიული მოქმედება) მეთოდების გამოყენებით, შეტევის შეფერხების  პირობებში კონტრშეტევისთვის საჭირო ძალები მზად უნდა იყონ და საჭირო დროს ჩაერთონ. ჩემი აზრით დიდი შეცდომა იქნება მხოლოდ თავდაცვითი  ოპერაციებისთვის მომზადება და "სხვის ხელებში ყურება", რადგან დამარცხებით  დასრულდება. ჩვენი მიზანი არა ომის გაწელვა ("ეგებ ამასობაში ვინმე დაგვეხმაროს" - ამ დროს მსხვერპლი გაიზრდება და შედეგი იქნება დამარცხება), არამედ ამ ომში გამარჯვება უნდა იყოს, ანუ მტერს უნდა ჩავუშლოთ პოლიტიკური მიზნების მიღწევა, რაც მონდომების შემთხვევაში სავსებით შეგვიძლია. თუ მთელი ერი არ დაირაზმება სამშობლოს დასაცავად დახმარებასაც არავინ გაგვიწევს. უკრაინელებს რომ არ ეომათ ვინმე დაეხმარებოდა და აიტკიებდა აუტკივარ თავს? ოპერატიულ სივრცეზე (ანუ ტერიტორიის ფართობზე) ქვემოთ ვისაუბრებ.

იმპულსის შენარჩუნება

როცა შეტევა მოგერიებულია და ჯარი კონტრშეტევაზე გადადის, წარმატების განვითარება დამოკიდებულია საკმარისი რეზერვზე. მაგ.: 1918 წლის 19 დეკემბერს კატარინენფელდის ბრძოლის დროს სახალხო გვარდიამ ჯერ შეაჩერა მტრის შეტევა უშუალოდ დასახლებაში, შემდეგ კონტრშეტევაზე გადავიდა და როდესაც მტერმა მიატოვა მანამდე აღებული არტილერიის პოზიციები, გენერალმა ს. ახმეტელაშვილმა ბრძოლაში ჩართო ქ. ჩოლოყაშვილის ცხენოსანი რაზმი, რითაც  შეინარჩუნა იმპულსი, მოწინააღმდეგე შორს განდევნა, დაატყვევეს სომხების ბატალიონის მეთაური და ფრონტის ამ მონაკვეთზე ინიციატივას სრულად დავეუფლეთ.
2022 წელს მარიუპოლის დაცვის დროს აზოვის პოლკი რამდენჯერმე გადავიდა ლოკალურ  კონტრშეტევაზე და უკუაგდო მტერი, მაგრამ სარეზერვო ძალის არქონის გამო იმპულსის შენარჩუნება გამორიცხული იყო და საწყის პოზიციებზე ბრუნდებოდნენ.
1921 წლის ომისას კვინიტაძის განკარგულებაში 10-12.000 მებრძოლი იყო, რომლებიც პოზიციებზე გაანაწილეს. რეზერვში მხოლოდ 800 ჯარისკაცი იმყოფებოდა. ამ ძალებით, წარმატებული ლოკალური კონტრშეტევების ფონზეც (მაგ.: კოჯორის მასივის აღება, რეიდი ვაშლოვანზე, ფონიჭალის ბრძოლა) კი იმპულსის შენარჩუნება და წარმატების განვითარება შეუძლებელი იყო, კვინიტაძეს დამატებით 5-6.000 ჯარისკაცი რომ ყოლოდა ინიციატივას გამოგლეჯდა ბოლშევიკებს და თბილისის ოპერაცია სხვანაირი შედეგით დასრულდებოდა. 
ჯარის როდენობას ყოველთვის ჰქონდა და აქვს აზრი. "მცირე და მობილური" ჯარით საპოლიციო ოპერაციებს თუ ჩატარდება. წარმატებული სიმეტრიული ომის წარმოება შეუძლებელია, თუ მოწინააღმდეგეც "მცირე და მობილური" არაა და ასეთი ჩვენს გარშემო არავინაა.

შეცდომაში შეყვანა

ომი მოტყუების ხელოვნებაა და აქედან გამომდინარე მტრის შეცდომაში შეყვანა წარმატების წინაპირობაა. ეს უნდა მოხდეს როგორ სტრატეგიულ დონეზე, ასევე აისახოს ტაქტიკურ რგოლშიც. რაც უფრო მეტ მოულოდნელობას წააწყდება მტერი, მით უფრო  გაიოლდება მოქმედება. ეს მეთოდი კარგად იცოდა აღმაშენებელმა, ჯერ ტყიან მასივში შეიტყუა აღმატებული მოწინააღმდეგე, შემდეგ 200 მებრძოლის მოულოდნელი გამოყენებით ისე არია მტრის ძალა, დაწყობა აღარ დააცალა და აგრესიული კონტრშეტევით დაამარცხა.
მაგ.: რუსებმა ვერ გათვალეს უკრაინელების მედეგობის დონე, კიევის აღებას და ომის ძირითადი ფაზის დასრულებას 1 კვირაში ვარაუდობდნენ, ამიტომ მობილიზაციის გარეშე, ხელთ არსებული ძალებით დაიწყეს თავისი არსით საპოლიციო ოპერაცია, უკრაინის ჯარის სწრაფი დანებების შემდეგ შემსრულებელი ძირითადი ძალა შსს-ს როსგვარდია და ფსბ (უშიშროება) უნდა ყოფილიყო წინააღმდეგობის ცალკეული კერების და პარტიზანების სადევნად. დიდი ალბათობით, ამ აზრის ჩამოყალიბებას ხელს უწყობდნენ უკრაინული სპეცსამსახურები, რუსების გასაგონად იგივეს იმეორებდნენ დასავლელი ანალიტიკოსებიც. რეალობა საპირისპირო აღმოჩნდა, რამაც ძალიან სერიოზული პრობლემები შეუქმნა რუსეთის ხელმძღვანელობას, ისინი ჩათრეულები აღმოჩდნენ სულ სხვა ტიპის სამხედრო კონფლიქტში, რისთვისაც მზად არ იყვნენ (არც დასავლეთის ქვეყნები იყვნენ მზად). თუ რუსები თავიდანვე ფართომასშტაბიან ომს დაიწყებდნენ, სიტუაცია სხვანაირად განვითარდებოდა.

ლოჯისტიკის ორგანიზება 

ომის დროს ყველაფერი ეფუძნება მატერიალური რესურსების საჭირო რაოდენობას, დროული მომარაგების და საბრძოლო უზრუნველყოფის სწორად დაორგანიზებას. როგორც ერთმა ოფიცერმა თქვა: "მოყვარულები ტაქტიკით ინტერესდებიან და პროფესიონალები ლოჯისტიკით". ლოჯისტიკა განსაზღვრავს შესაძლებლობებს და შედეგებს. თუ დანაყოფებს არ ექნებათ: საწვავი, ამუნიცია, საჭირო ხარისხიანი ეკიპირება, საკვები და სამედიცინო უზრუნველყოფა, პირადი შემადგენლობის მორალური მდგომარეობა და საბრძოლო სულისკვეთება სწრაფად გაუარესდება. თუ უხარისხო ფეხსაცმლის გამო ფეხები მოგეყინება, ან ხუთი დღე მშიერი იქნები, ან ვაზნები/ჭურვები აღარ გექნება, როგორ უნდა იბრძოლო?
მაგ.: 1921 წლის ომში ქართული ჯარის დაახლ. 120 ქვემეხიდან მოქმედებდა ნახევარი, რადგან დანარჩენებისთვის ჭურვები არ იყო. 2022 წლის ბოლოს რუსეთის არმია თითქმის აღარ იყენებს 122 მმ კალიბრის არტილერიას, რადგან ჭურვების მარაგი მინიმუმზე დავიდა. სამედიცინო უზრუნველყოფაც ძალიან დაბალ დონეზე იყო (ერთი წლის თავზე ცოტათი გამოკეთდა სიტუაცია), რის გამოც ბევრი დაჭრილი კვდებოდა და ა.შ.
ცენტრალიზებული მართვის გამო რუსული საწყობები არასწორად იყო განთავსებული და  განუწყვეტლივ ხვდებოდნენ დაბომბის ქვეშ. ეს ფაქტორები დიდ გავლენას ახდენენ ჯარისკაცების მორალურ მდგომარეობაზე, ამიტომ ნორმალურ სამხედრო სისტემებში ლოჯისტიკა მთავარი თემა და ზრუნვის უპირველესი საგანია.

ზურგის დაცვა 

ომის დროს ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს მომარაგების გზების და საწყობების საიმედო დაცვას. მაგ.: ქალაქ სუმს რუსებმა შემოუარეს, მაგრამ მომარაგების გზები დაუგრძელდათ, ადგილობრივმა უკრაინულმა ტერიტორიულმა დაცვამ (ტერდაცვა) მოახერხა მათი მომარაგების მოშლა, რამაც რუსების წინსვლა ჯერ შეაჩერა და ბოლოს უკანდახევაც გამოიწვია, რათა ახლოს მისულიყვნენ მომარაგებასთან და ჯავშანტექნიკის მიტოვება არ დაჭირვებოდათ როგორც ეს იზუმში მოხდა.
უკიდურესად დიდი მნიშვნელობა აქვს საწყობების გაშლას, ანუ არ შეიძლება დიდი რაოდენობით მარაგების თავმოყრა 2-3 ლოკაციაზე და ჰაერსაწინააღმდეგო ეშელონირებულ დაცვას. მაგ.: ომის პირველ დღეს ქ. ხერსონთან უკრაინელების მომარაგების კოლონას დაბალი სიმაღლიდან დაუსჯელად ანადგურებდა რუსული Mi-24 ტრასაზე, რადგან ხელის ჰაერსაწინააღმდეგო კომპლექსი არავის არ ჰქონდა. კოლონა დაცული არ იყო.

დიდ საწყობებს სარაკეტო დარტყმებით გამოიყვანენ მწყობრიდან, საშუალო და მცირე საწყობების განადგურება გაცილებით რთული ამოცანაა. გარდა ამისა, დაშორების გამო მატერიალის მოქმედ ჯარამდე მიტანაც რთული იქნება. საქართველო პატარა ქვეყანაა და ბრძოლის ინტენსიობა ჩვენთან გაცილებით მაღალი იქნება ვიდრე უკრაინაშია. ამიტომ ყველა სამხედრო რაიონს თავისი საწყობები უნდა ჰქონდეს და ხიდების ჩანგრევაც უნდა იყოს გათვალისწინებული მათი განთავსებისას. მოკლედ: დაუშვებელია მსხვილი საწყობების მოწყობა, თბილისის მომარაგება თელავიდან, ან ქუთაისის ხაშურიდან და პირიქით. ყველა სამხედრო რაიონი ავტონომიური უნდა იყოს რაც შეიძლება დიდი ხნის განმავლობაში.

საკუთარი ძალების სწორი რეალიზაცია

აქ პირდაპირ მაგალითზე შეიძლება გადავიდეთ, ყველაზე მოტივირებული მოიერიშე  რუსული ძალა, ანუ ვაგნერი თვეებია უტევს 4-5 კილომეტრიან ქალაქ ბახმუტს და დიდი დანაკარგების ფასად ძალიან ნელა მიდის წინ. სადესანტო ჯარების ყველაზე მომზადებული ნაწილები კიევზე შეტევის დროს განადგურდნენ. ესაა ძალების სტრატეგიულ დონეზე არასწორი რეალიზაციის ნიმუში.
რაც შეეხება ტაქტიკურ დონეს, მაგ.: მსუბუქად შეჯავშნული მანქანებით შესაძლებელია სწრაფი შეჭრის და რეიდების მოწყობა, შეცდომა იქნებოდა სანგარში მათი განთავსება და საცეცხლე წერტად გამოყენება. უკრაინელები ძალიან კარგად იყენებენ HIMARS -ის სარაკეტო დანადგარებს და უშენენ საწყობებს, შტაბებს, ხიდებს, ყაზარმებს. ამ რაკეტების გახარჯვა წინა ხაზზე მყოფ გაფანტულ ქვეითებზე ძალის არასწორი რეალიზაცია იქნებოდა.
რუსები ძალიან დიდი როდენობით იყენებდნენ საარტილერიო ჭურვებს, ხანდახან დღეში 50.000 ერთეულს ისროდნენ, რამაც მათი მარაგების სწრაფი დაცლა გამოიწვია და ამ ეტაპზე რუსული მრეწველობა არაა მზად შეავსოს დიდი დანაკარგი. სწორი რეალიზაციის შემთხვევაში ეს პრობლემა არ დადგებოდა.
მეთაური უშუალოდ ბრძოლის ველზეც სწორად უნდა იყენებდეს ხელთ არსებულ საშუალებებს. 1921 წლის 24 თებერვალს ეხლანდელ თბილისის აეროპორტთან რუსებმა შეტევაში ჩართეს 3 ტანკი Mk-IV რომლებმაც გაარღვიეს ქვეითების ხაზი და ორხევისკენ დაიძრნენ. სექტორის მეთაური არტემ ჯიჯიხია არ დაიბნა, რეზერვში მყოფი რამდენიმე 76 მმ ჰაუბიცა შეაგება ტანკებს და მათი ცეცხლის ქვეშ აიძულა უკანდახევა, რა დროსაც ერთი ტანკი ხევში გადავარდა და გარღვევა ლიკვიდირებული იქნა.

ძალისხმევის (ძალის) კონცენტრაცია

მეთაურებს უნდა შეეძლოთ არსებული საშუალებების სწორად კონცენტრაცია და "მუშტის ეფექტის" შექმნა. საუბარია პირველ რიგში საცეცხლე ძალის თავმოყრაზე. 1943 წელს საბჭოთა არტილერიის 70% კურსკის რკალზე იმყოფებოდა, ეს დაჯგუფება ფრონტის სხვა უბნების დასუსტების ხარჯზე გაძლიერდა, რადგან მტრის სტრატეგიული სატანკო იერიში კურსკის რკალზე იყო მოსალოდნელი. ამ არტილერიამ გადამწყვეტი როლი შეასრულა გერმანელების შეკავებასა და უკუგდებაში.
1920 წლის ცხინვალის შტურმის დროს კვინიტაძეს სთხოვეს 1 ბატალიონის გადასროლა საჩხერის მიმართულებით, რადგან იქ ჩვენი ძალები ცოტა იყო. გენერალმა უპასუხა რომ ცხინვალის ორი მიმართულებიდან გარემოცვით ოსები ქალაქიდანაც გაიქცეოდნენ და საჩხერე რომც აეღოთ ვერ შეინარჩუნებდნენ, ამიტომ ძალის კონცენტრაცია მხოლოდ  ცხინვალზე მოხდებოდა და შემტევ დაჯგუფებას არ დაასუსტებდა. მისი ვარაუდი სრულად გამართლდა, მოწინააღმდეგე ალყის საფრთხის გამო ქალაქიდან გაიქცა და სულაც გადაიხვეწა რუსეთში. საჩხერისკენ არც გაუხედიათ.

სიმარტივე, მეთაურების მოქნილობა და ამოცანით მართვა

ომი არის ხელოვნება და არა ზუსტი მეცნიერება. ბრძოლის ველზე სიტუაცია ძალიან ხშირად იცვლება, მოვლენების პროგნოზირება შეუძლებელია, ხანდახან მეთაურმა გადაწყვეტილება წამებში უნდა მიიღოს და ქაოსის დროს ამოცანა უნდა შეასრულოს. ამ დროს ბრძანება უნდა იყოს გასაგები, მკაფიო და მოკლე.
მაგ.: საცეცხლე ბარათების სწორად შევსება, დეტალური ბიუროკრატიული პროცედურები ხელს უშლის დანაყოფის სიტუაციურ მართვას. ბიუროკრატია მორგებული უნდა იყოს ბრძოლის ველს და მეთაურს არ უნდა აფერხებდეს. ასევე დაუშვებელია ისედაც სტრესში მყოფი რიგითი შემადგენლობის შეწუხება და გაღიზიანება უაზრო შეზღუდვებით და წესებით: წვერის გაპარსვის მოთხოვნით საველე პირობებში, ფორმის ტარების წესების დაცვის მოთხოვნით და ა.შ.

მეთაური უნდა იყოს მოქნილი და თუ ამოცანას ვერ ასრულებს ბრძოლის ველზე, რეალობიდან გამომდინარე უნდა ეცადოს სხვანაირად შესრულებას, დამოუკიდებლად უნდა შეეძლოს გადაწყვეტილების მიღება და ინიციატივის გამოჩენა. ამოცანის ფარგლებში მის მიერ მიღებული გადაწყვეტილების ჩარჩო უნდა იყოს ფართო.
საბჭოთა სისტემა მკაცრ ვერტიკალზეა აგებული, ბრძანება ზემოდან ქვემოთ ჩამოდის (დანაყოფი ცენტრალიზებულად იმართება) და უცვლელად უნდა შესრულდეს. მაგ.: დასახლება N რუსებმა უნდა აიღონ შტურმით, გენერლის მიერ რუკაზე შესაბამისი წითელი ხაზია დატანილი. ბრძანების ასასრულებლად საარტილერიო დარტყმის შემდეგ ტანკები და ქვეითები იწყებენ იერიშს წითელი ხაზის მიმართულებით და ეს შეტევები შეიძლება გაგრძელდეს ... თვეობით! ბახმუტზე შეტევა რუსებმა დაიწყეს 2022 წლის 1 გვისტოს (5 თვის წინ) და 150 დღეა ერთსა და იმავეს აკეთებენ. ხანდახან ასეთ დაჟინებას შედეგი მოაქვს და შეიძლება ბახმუტი აიღონ კიდეც, მაგრამ რის ფასად? უამრავი მოტივრებული მოიერიშე კვდება, ტექნიკა ნადგურდება და ა.შ. ხოლო ბახმუტის შემდეგ მასზე გაცილებით დიდი ქალაქი კრამატორსკია რუკაზე. ამოუწურავი რესურსების პირობებში ეს ტაქტიკა შეიძლება სწორიცაა, მაგრამ რუსეთის რესურსები ამოუწურავი არაა.

გენერალი ვერ ხედავს რა ხდება წინა ხაზზე, იქ მოქმედებენ ბატალიონის, ასეულის და  ოცეულის მეთაურები და ჯარისკაცები. მათ უნდა შეეძლოთ რეალობიდან გამომდინარე ამოცანის სხვანაირად, დამოუკიდებლად შესრულება. თუ ამოცანაა მაგალითად: სიმაღლის აღება, მოიერიშე ჯგუფის მეთაური თავად უნდა წყვეტდეს როგორ და რა ძალებით შეუტევს. ასეთ დელეგირებას "ამოცანით მართვა" ეწოდება და ცენტრალიზებული, დეტალური მართვის საწინააღმდეგო მიდგომაა. ამოცანით მართვის განხორციელება შესაძლებელია მხოლოდ იქ, სადაც მეთაურები იჩენენ ინიციატივას, მზად არიან პასუხისმგებლობის ასაღებად, ენდობიან ერთმანეთის და დაქვემდებარებული ჯარისკაცების კომპეტენციას და მორალს. სამხედრო საქმის ცოდნის და ერთმანეთის ნდობის გარეშე "ამოცანით მართვა" შეუძლებელია.

ტერიტორიის სიღრმე და რეზერვი 

ტერიტორიის მოცულობას და რელიეფს ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს ომის დროს. უკრაინა დიდი ქვეყანაა, საკმარისი სიღრმე აქვს ბევრი მდინარით, შეუძლებელია ერთ კვირაში წელში გატეხო ამხელა ქვეყანა. რუსეთი კიდევ უფრო დიდი ქვეყანაა და წყნარად შეუძლია მოამზადოს რეზერვები ურალში, მაშინ როცა უკრაინის სასწავლო ცენტრები საცეცხლე ზემოქმედების ქვეშ არიან.
ისრაელი მოცულობით პატარა ქვეყანაა (კახეთზე ორჯერ დიდი) რომელსაც ბუნებრივი დაბრკოლებები (მთები, დიდი მდინარეები) არ გააჩნია, ამიტომ მათი დოქტრინა საფრთხის შემთხვევაში სწრაფ მობილიზაციას და ომის მტრის ტერიტორიაზე დაუყოვნებლივ  გადატანას უშვებს, რათა მოიგონ სივრცე.

საქართველოს ასეთი დარტყმის შესაძლებლობა არა აქვს, ჩვენ რადიკალურად სხვა გეოპოლიტიკურ მდგომარეობაში ვართ, ამიტომ მზად უნდა ვიყოთ საზღვარზე და საოკუპაციო ხაზთან დაუყოვნებელი წინააღმდეგობისთვის, ძირითადად ტერიტორიული დაცვის (Local Defence Unit) სამოხალისეო დანაყოფებით, რომლებიც ადგილობრივი მაცხოვრებლებით იქნებიან დაკომპლექტებულები და უმეთაურებენ ლოკალური  ამოცანების შესაბამისად სპეციალურად მომზადებული მეთაურები. LDU -ს რაზმებით მთელი საქართველო უნდა დაიფაროს, ეს ფორმაცია არ არის "საარმიო რეზერვი"  მისი  კლასიკური გაგებით (რეგულარულ ჯართან თავსებადი და დანაკარგის შემავსებელი), ამ დანაყოფებს ცალკე ამოცანები უნდა ჰქონდეთ ერთიანი ჩანაფიქრის და გეგმის ფარგლებში. 

არმიის რეზერვი (ცოცხალი ძალის, ტექნიკის, არტილერიის) არის წარმატების გასაღები. სტრატეგიულ დონეზე კონტრშეტევაზე გადადიან სწორედ რეზერვში მყოფი დანაყოფები. თუ რეზერვი არასაკმარისია და მშვიდობის დროს არსებული რეგულარული ჯარის დანაკარგებს ძლივს ავსებს, ომი წაგებულია. ამასთან, აუცილებელია წინა ხაზზე მყოფი ჯარისკაცების პერიოდული შეცვლა (როტაცია) და დასვენება. უხეშად რომ ვთქვათ: ბატალიონის ორი ასეული თუ წინა ხაზზეა, მესამე ზურგშია განლაგებული და ცვლიან ერთმანეთს. მაგ.: უკრაინის 93-ე მექნიზირებული ბრიგადა იცავდა ქ. სოლედარს, დეკემბერში ბრიგადა სრულად გაიყვანეს დასასვენებლად. მათი პოზიციები 128-ე ბრიგადამ დაიკავა. როტაციის და შვებულებაში ხალხის გაშვების გარეშე შეუძლებელია სიმეტრიული ომის ხანგრძლივად წარმოება.

ლეგიტიმაცია და ჯარის მოქმედების თავისუფლება

გაეროს წესებით დაუშვებელია შესაბამისი უფლების გარეშე სხვა ქვეყანაში ჯარით შეჭრა და მისი ოკუპაცია. თუ ქვეყანა თავს იცავს სხვა ქვეყნის ჯარის არალეგიტიმური შემოჭრისგან, მისი ომი სამართლიანია. საქართველო არ აპირებს მეზობელ ქვეყნებზე თავდასხმას და ოკუპანტ სახელმწიფოდ ქცევას. ჩვენ სრული უფლება გვაქვს დავიცვათ საკუთარი მიწა და ტერიტორიული მთლიანობა, ამიტომ ჩვენი ომი სამართლიანია!

ომის დროს, "ტოტალური წინააღმდეგობის" კონცეპციის ფარგლებში ადგილობრივი ხელისუფლება უნდა დაემორჩილოს სამხედრო მმართველობას და ჯარს სრული კარტ ბლანში უნდა მიეცეს "მოკლას მოწინააღმდეგე". მაგ.: 1918 წელს ბორჩალოს მაზრის სამხედრო გუბერნატორად დაინიშნა გენერალი გ. წულუკიძე, ხოლო შავი ზღვისპირეთის რაიონის გენერალი გ. მაზნიაშვილი გახდა, მათ დაექვემდებარა როგორც სამოქალაქო, ასევე ძალოვანი სტრუქტურები, რამაც ოკუპაციისგან იხსნა ეს ტერიტორიები.

სტატია მომზადდა ისრაელის თავდაცვის ძალების ოფიცრის იიგალ ლევინის ვიდეოს საფუძველზე, რომელიც ეყრდნობა ისრაელის თავდაცვის ძალების ოფიციალური ჟურნალ "მაარაჰოტ"-ის სტატიას "ომის პრინციპები"

უკრაინა-რუსეთის ომი. 8 მარტის მდგომარეობა


ომის მეცამეტეს დღეს რუსეთის შეიარაღებული ძალები კვლავ ფლობენ სტრატეგიულ ინიციატივას (ანუ თვითონ ირჩევენ დარტყმის მიმართულებას, დროს და ძალებს), მოქმედებენ გეგმაზომიერად და ცდილობენ რამდენიმე ამოაცანის გადაჭრას, მოკლედ განვიხილოთ ყველა მიმართულება.


კიევი - ჩერნიგოვი

კიევის დასავლეთით ჰოსტომელის, ბუჩას და ირპენის მისადგომებთან ოკუპანტები რამდენჯერმე მწარედ დამარცხდნენ და გადაჯგუფება დაიწყეს. კიევში შეჭრას ეცდებიან 27-ე სპეცჯგუფი "კუზბასი", სპეციალური დანიშნულების ცენტრი "ვიტიაზი", რ. კადიროვის სახელობის როსგვარდიის პოლკი და კერძო სამხედრო კომპანია "ლიგა" (ყოფილი "ვაგნერი"), ასევე სადესანტო და მოტომსროლელი  ქვედანაყოფები. ეს დაჯგუფება მომარაგების მხრივ მყარადაა, რადგან ბელარუსისკენ მიმავალი გზებს სრულად აკონტროლებენ. მათ ზურგში და დასავლეთით განლაგებულია 29-ე, 35-ე და 36-ე არმიის დანაყოფები.
აღმოსავლეთიდან კიევს მოახლოებულ რუსული ჯარის დანაყოფები ფაქტიურად H07 ტრასას აკონტროლებენ და მათი მომარაგება თეორიულად მოწყვლადია. ეს დაჯგუფება 15 კილომეტრითაა დაშორებული კიევის გარეუბან ბროვარს. ჩერნიგოვიდან წამოსული კოლონა კი ქ. კოზელცთან გააჩერეს. მათ დაჭირდებათ გარკვეული დრო რათა გაიმაგრონ პოზიციები და დაიცვან მომარაგების გზები.
მაკარივის მიმართულებიდან 36-ე არმიის ორი ბტჯ (ბატალიონის ტაქტიკური ჯგუფი) ცდილობს გაიჭრას სამხრეთის მიმართულებით, რათა მყარად ჩაიკეტოს ჟიტომირ-კიევის დამაკავშირებელი ტრასა M06. მიმდინარეობს ბრძოლა.
კიევის ჩრდილოეთით რაკოვკას მიმართულებაზე 98-ე სადესანტო დივიზიის დანაყოფებმა და 155-ე საზღვაო ქვეითების ბრიგადის ბტჯ-მ გადალახეს მდინარე ირპენი, მაგრამ სერიოზულ წინააღმდეგობას წააწყდნენ და შეჩერდნენ.

ჩერნიგოვის მიმართულებაზე მოქმედებენ მე-2-ე და 41-ე არმიები, ასევე 90-ე სატანკო დივიზია, რომლებიც ცდილობენ ქალაქის ბლოკირებას და ქ. სუმის გარემოცვას ჩრდილო-დასავლეთიდან. ოკუპანტები რამდენჯერმე, მძიმე დანაკარგებით უკუაგდეს ქალაქის პერიმეტრიდან.


ხარკოვის სამხრეთით, სლობოჟანის მიმართულებით უტევს 1-ლი სატანკო არმია (12 ბტჯ), მე-20-ე არმია (8 ბტჯ), მე-6-ე არმიის 2 ბტჯ და მე-14 კორპუსის ორი ბტჯ. მათი ამოცანაა ხარკოვის გარემოცვაა სამხრეთიდან. ქალაქზე რამდენიმე შეტევა უკრაინელებმა წარმეტებით მოიგერიეს. ამ მიმართულებაზე მოკლეს 41-ე არმიის სარდლის მოადგილე გენერალ-მაიორი ვ. გერასიმოვი და შტაბის რამდენიმე ოფიცერი.

ლუგანსკის ჩრდილოეთით, ოკუპანტების მე-20 არმიის 144-ე დივიზია წარუმატებლად ცდილობს ქ. სევეროდონეცკის აღებას. ოკუპანტები დამარცხდნენ ქ. იზიუმთან და შეჩერდნენ.

ქ. სუმის აღება რუსებმა ვერ შეძლეს და ამ მიმართულებით მიმდინარეობს გადაჯგუფება. 


მარიუპოლის მიმართულებაზე 1 და 2 კორპუსების 7 ბტჯ, ასევე მე-8-ე არმიის 150-ე დივიზია თითქმის გავიდნენ ადმინისტრაციულ საზღვართან. მათ გვერდი აუქციეს ქ. ვოლნოვახას, რომელის აღება ვერ შეძლეს, თუმცა ცალკეული რაზმებით მაინც ცდილობენ შეჭრას. მათთან შემხვედრი მიმართულებით უტევს ტოკმაკიდან წამოსული ყირმის დაჯგუფება და თუ შეერთებას მოახერხებენ (დაახლ. 50 კმ იანი დერეფანი რჩებათ უკრაინელებს), მარიუპულის დაჯგუფების გარე რკალი დაიკეტება.
მოგერიებულია 58-ე არმიის მე-19-ე დივიზიის 3 ბტჯ-ს რამდენიმე შეტევა მარიუპოლზე, მაგრამ ქალაქის დამცველების მდგომარეობა რთულია, ისინი ორმაგი ალყის საფრთხის წინაშე არიან.


ქ. ნიკოლაევთან მოქმედებენ 22-ე არმიის და 20-ე კორპუსის ძალები,  შავი ზღვის ფლოტის 2 ბტჯ, ქ. ვოზნესენსკთან 49-ე არმიის 3 ბტჯ., ზაპოროჟიეს მიმართულებაზე 42-ე დივიზიის და 58-ე არმიის 136-ე ბრიგადის ძალები. მიმდინარეობს გადაჯგუფება შეტევაზე გადასვლის მიზნით.

მოსახლეობის განწყობა და იარაღის მიწოდება

ოკუპირებულ მიწებზე მოსახლეობა ან ნეიტრალურად, ან მტრულადაა განწყობილი ოკუპანტების მიმართ და 2014-15 წლებისგან განსხვავებით არც ადმინისტრაციული შენობების შტურმი მომხდარა პრორუსული ჯგუფების მიერ და არც პუტინის მხარდამჭერი მიტინგები იმართება. პირიქით, მრავალრიცხოვან საპროტესტო მიტინგებზე ხალხი მოითხოვს ოკუპანტების მიერ უკრაინის მიწის დატოვებას და უკრაინის დროშები ფრიალებენ! ეს ყველაფერი ე.წ. "ნოვოროსიაში" ხდება, სადაც ეთნიკურად რუსი მოსახლეობა ჭარბობს. ხალხის განწყობა აშკრად შეცვლილია და არავის აღარ უნდა "ლუგანდონიის" მსგავს "რესპუბლიკაში" ცხოვრება. მოსახლეობის მედეგობას უკიდურესად დიდი მნიშვნელობა აქვს და აქ უკრაინას დიდი უპირატესობა აქვს!

ყველასთვის ნათელი გახდა, რომ ეს არის "ჩვეულებრივი" ომი, რუსეთი უკრაინის სახელმწიფოს განადგურებას (დესუვერენიზაცია და დემილიტარიზაცია) და უკრაინული იდენტობის მოსპობას (დენაციფიკაცია) აპირებს. ამ მიზეზების გამო მოსახლეობში მედეგობის მაღალი დონე გამოვლინდა და ძალიან ბევრს სურს უკრაინის ჯარში და მოხალისეთაგან დაკომპლექტებულ ტერიტოროული დაცვის რაზმებში ჩაწერა. თავდაპირველმა ელდამ და შოკმა გადაიარა, მოსახლეობა მზადაა ვერაგ მტერთან რუტინულად საომრად!

დასავლეთის ქვეყნები ეხმარებიან უკრაინის იმ ტიპის იარაღით, რის ათვისებასაც სწრაფად შეძლებენ, ტანკსაწინააღმდეგო და ჰაერსაწინააღმდეგო საშუალებების, სახარჯი მასალების  მასობრ მიწოდებას კრიტიკულად დიდი მნიშვნელობა აქვს უკრაინისთვის. როგორც მოსალოდნელი იყო ჯაველინები და NLAW-ები ძალიან ეფექტური აღმოჩნდა რუსული ტექნიკის წინააღმდეგ, რაც მოიერიშე რუსების დემორალიზებას იწვევს. სულ მალე ბრძოლის ველზე გამოჩნდება ათასობით გემანული (Panzerfaust 3), ესპანური (Instalaza C90) და თანამედროვე ფრანგული ტანკსაწინააღმდეგო სარაკეტო საშუალებები, რაც კიდევ უფრო გაურთულებს რუსებს შეტევას.
უკრაინის ჰაერსაწინააღმდეგო ძალები ეფექტურად მოქმედებენ და დაახლ. 70-80 საფრენი აპარატის ჩამოაგდეს! 

თუ უკრაინას არ მოაკლდება შეიარაღება - რესურსი და ხალხის მედეგობა მაღალ დონეზე შენარჩუნდება, მიუხედავად ამჟამინდელი რთული მდგომარეობისა, უკრაინას აქვს შანსი გაიმეოროს "სასწაული ვისლაზე", როდესაც 1920 წელს ვარშავასთან მისული წითელი არმია მოულოდნელად დამარცხდა.

რუსებმა თავისი სვლა გააკეთეს, ეხლა უკრაინის და ცივილიზებული სამყაროს ჯერია!

რუსები ანადგურებენ უკრაინულ ეკლესიებს

ოკუპანტების MTLB და სატვირთო მანქანები

განადგურებული რუსული არტილერია ხარკოვთან 

რუსული BMP-3 მარიუპოლთან

განადგურებული რუსული ტანკი მარიუპოლში

რუსული BMP-3 -ის ნარჩენები

სომხეთის დამარცხების მიზეზები | 2020 წლის ომი



მოკლედ ჩამოვწერე იმ მიზეზების უმეტესობა, რის გამოც - ჩემი სუბიექტური აზრით, დამარცხდა სომხეთი ყარაბაღის მეორე ომში.

მიზეზი N1: რუსეთზე სრული მინდობა და დაიმედება
 
როდესაც პატარა ქვეყანა სრულად და ბრმად ენდობა თავის დიდ მოკავშირეს, ხშირად ეს ნდობა ცუდად შემოუტრიალდება ხოლმე, რადგან ცვლად გარემოში და დინამიურ პოლიტიკური პროცესში "დიდ ბიჭებს" შორის, ხურდაში ყვება "პატარა ბიჭის" ინტერესი, რომელიც მისთვისაა მნიშვნელოვანი, ხოლო "დიდი ბიჭებისთვის" - დიდი თამაშის კონტექსტში, უმნიშვნელოა. ყარაბაღის ომი წინა აზიაში რუსეთ-თურქეთის დიდი თამაშის (ეს ქვეყნები ასეთ დიდ თამაშებს სხვა დიდ ქვეყნებთანაც აწარმოებენ) ერთი სეგმენტია, საჭადრაკო დაფის მხოლოდ ერთი უჯრედი, რომელზეც რაღაცეები შეგიძლია "გაწიო-გამოწიო". მერე რა რომ სომხების და აზერბაიჯანელებისთვის ყარაბაღის თემა უკიდურესად მნიშვნელოვანია, ეს დიდი თამაშის ლოგიკას არ ცვლის და რომელი პატარა ქვეყანაც ზუსტად აუღებს ალღოს "დიდი ბიჭების" თამაშის ცვლად წესებს და კარგად აყვება ტალღას, ის გამოვა გამარჯვებული. აზერბაიჯანმა მოახერხა, სომხეთმა ვერა. რაც შეეხება სამხედრო შემადგენელს:
რუსეთის ხელმძღვანელობამ განზრახ ჩამოაყალიბა სომხეთში ისეთი სამხედრო სისტემა, რომელიც რუსეთის პირდაპირი ჩართულობის გარეშე ვერ იმუშავებდა. სომხებს ეს მომენტი გამოეპარათ და 90-იანი წლების გამარჯვების ეიფორიაში იყვნენ 2020 წლის ოქტომბრამდე (ამაზე ქვემოთ) და სამხედრო აზროვნებაც 90-იან წლებში ჩაურჩათ!
არის მეორე, მცდარი აზრიც, რომ რახან ფაშინიანი "სოროსის ლეკვია" (ეს საიდან მოიტანეს არ ვიცი, უფრო სწორედ ვიცი, მაგრამ იმდენად უმნიშვნელოა, აქ გაშლა არ ღირს), ამიტომ დაისაჯა და არ დაეხმარა რუსეთი.
ძირითადი მიზეზი დასახელებულია და ქვემოთ მოყვანილი ყველა დანარჩენი დეტალი მისგან გამომდინარეობს.
 
მიზეზი N2: ჩარჩენა 90-იან წლებში
 
სომხები არ უშვებდნენ ყარაბაღის დაკარგვის ალბათობას, ეს საკითხი მოგვარებული და გადაწყვეტილი ეგონათ, მათ უკან ხომ უძლეველი რუსეთი იდგა? ითვლებოდა რომ აზერბაიჯანის არმია ვერ შეძლებდა სომხეთის დამარცხებას. მაგ.: იმდენად დაუჯერებელი იყო ქ. შუშის აღება, რომ სომხები სამხედრო-პატრიოტულ პორტალზე მეკამათებოდნენ, ქალაქის დაცემის შემდეგაც მიაჩნდათ რომ Fake News გავრცელდა და მხოლოდ ოფიციალური კაპიტულაციის შემდეგ შეწყვიტეს კამათი. სომხები წარსულ წარმატებულ გამოცდილებაზე დაფუძნებულ საკუთარი ილოზორული წარმოსახვის ტყეობაში აღმოჩდნენ, რომელიც ცუდი მრჩეველია.
 
აზერბაიჯანმა რამდენჯერმე დატესტა სომხეთის ჯარი ბრძოლის ველზე 2014, 2016 და 2018 წლებში და საკმაოდ ბევრი მასალა დააგროვა სწორი ანალიზისთვის. სომხებმა ეს ოპერაციები თავისთვის წარმატებულად ჩათვალეს და როგორც აღმოჩნდა არაფერი არ გაითვალისწინეს. 2020 წლის 12 ივლისს სომხები გააქტიურდნენ მოვსეს-ტავუშის და აგდამ-თავუზის რაიონში, რასაც სექტემბრის შუიდან აზერბაიჯანის ფარული მობილიზაცია და 27 -ში ყარაბაღის მეორე ომის დაწყება მოჰყვა, რომლისთვისაც აზერბაიჯანი დაახლ. 2005 წლიდან ინტენსიურად ემზადებოდა.
 
ა). ჯავშანტექნიკა, არტილერია, ავიაცია და ჰსთ. აზერბაიჯანმა სომხეთს შესთავაზა ერთი თაობით მაღლა მდგომი, კომბინირებული, დისტანციური და მაღალტექნოლოგიური ომი, რისთვისაც სომხეთი მზად არ აღმოჩნდა, მართალია გამართულ მდგომარეობაში მყოფი ტექნიკა დიდი რაოდენობით ჰქონდათ (მაგ. 200-ზე მეტი მარტო ტანკის აფეთქება ჩანს ვიდეოებზე, ათეულობით ნადავლის სახით დარჩათ და სომხებს კიდევ ჰქონდათ ტანკების საკმარისი რაოდენობა), მაგრამ მოდერნიზაციის გარეშე და ძველი. მაშინ როცა აზერბაიჯანი ყიდულობდა ახალს, თანამედროვეს და მოდერნიზაციას უტარებდა ძველს. თვალსაჩინოებისთვის მოვიყვან ახალი ტექნიკის რამდენიმე მაგალითს: 100 T-90C, 100 BMP-3, 1000-ზე მეტი ჯავშანმანქანა, ასეულობით თვითმავალი საარტილერიო საშუალება და ა.შ. სომხეთი დღეში მინ. 20-25 ერთეულ ტექნიკას კარგავდა, რაც აისახებოდა ჯარების მობილურობაზე, მებრძოლების მოტივაციაზე, მომარაგებაზე და ართულებდა ოპერაციების ჩატარებას. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი იყო ტანკების და არტილერიის განადგურება, რომლებსაც სტანდარტული შენიღბვის მეთოდები ვერ შველიდა. სომხური არტილერია ძირითადად ბუქსირებადი იყო და ხშირად წინასწარ მომზადებული პოზიციებიდან მუშაობდა, რაც მანევრირებას ართულებდა და შედარებით იოლ სამიზნედ აქცევდა ქვემეხს.
 
ტსკ. სომხებს არასაკმარისი რაოდენობით ჰქონდათ ტანკსაწინააღმდეგო სარაკეტო კომპლექსები რომლებსაც შეუძლიათ მინ. 5 კმ-ზე მუშაობა. აზერბაიჯანელებს ამ კომპონენტში როგორც ხარისხობრივი (25 კმ სიშორე), ასევე რაოდენობრივი უპირატესობა ჰქონდათ. სომხური ტექნიკის განადგურება ტსკ Spike
 

შენიღბვა. სომხებმა დიდი რაოდენობით არ დაამზადეს ტექნიკის მაკეტები, რათა შეცდომაში შეეყვანათ უპილოტოების ოპერატორები და დაზვერვა. 28 წელი ჰქონდათ დრო, მაგრამ მნიშვნელოვანი პოზიციები არ იყო დაცული საჰაერო თვალთვალისგან, რის გამოც პოზიციაზე თავმოყრილ მებრძოლებს წერტილოვანი დარტყმებით ანადგურებდნენ. აღსაღნიშნავია, რომ პოზიციების აბსოლუტური უმეტესობა არ იყო მიწაში "ღრმად ჩასული".

ნაღმები. არც ძირითადი და არც შემოვლითი გრუნტის გზები და მნიშვნელოვანი ბილიკები დანაღმული არ იყო (უმნიშვნელო გამონაკლისების გარდა).

ჰსთ და რებ. ორივე მხარე გაძეძგილი იყო ჰაერსაწინააღმდეგო სისტემებით, რის გამოც თვითმფრინავები და ვერტმფრენები თითქმის არ გამოიყენებოდა, მაგრამ სომხური ჰ.ს.თ. უძლური აღმოჩნდა უპილოტო საფრენი აპარატების წინააღმდეგ, მართალია ომის ბოლოსკენ რუსებმა რ.ე.ბ. (რადიო ელექტრონული ბრძოლის) -ის თანამედროვე საშუალებები მიაწოდეს, რამაც რამდენიმე დღით შეაფერხა აზერბაიჯანი, მაგრამ საკმაოდ სწრაფად მოახერხეს რუსული რ.ე.ბ-ის დაძლევა და გაგრძელდა სომხური ტექნიკის მასირებული განადგურება. აღსაღნიშნავია, რომ სომხური ჰ.ს.თ.-ს სრულად ჩახშობის შემდეგ, ომის ბოლოსკენ აზერბაიჯანმა გამოიყენა კორექტირებადი საავიაციო ბომბები, რომლითაც შედარებით უსაფრთხო მანძილიდან შეიძლება ზუსტი დარტყმის მიყენება.
ძალიან ეფექტურად მუშაობდა თურქული დამრტყმელი უპილოტო "ბაირახტარი", რომელიც ავიაციის მიწაზე დარჩენის პირობებში გაბატონდა ჰაერში, მასობრივად გამოიყენებოდა ისრაელის წარმოების ბარაჟირებადი ჭურვები (თვითმკვლელი დრონები) რომლებსაც აზერბაიჯანი თავად აწარმოებს. სომხები მხოლოდ სადაზვერვო დრონებს იყენებდნენ და არც ისინი ჰქონდათ საკმარისი რაოდენობით.
 

ბალისტიკური რაკეტებით აზერბაიჯანული ქალაქების დაბომბვას არანაირი სამხედრო შედეგი არ მოჰქონდა და საერთაშორისო საზოგადოების აზრს განაწყობდა სომხეთის წინააღმდეგ.
 
ბ). მებრძოლების რაოდენობა და ტაქტიკა. სომხეთის მოსახლეობა: 3 მლნ, აზერბაიჯანი: 10 მლნ, ამასთან ახალგაზრდების წილი აზერბაიჯანელებში გაცილებით მაღალია, რადგან დემოგრაფიული ზრდა ბოლო პერიოდში მოხდა. უხეშად რომ ვთქვათ 100.000 პოტენციურ სომეხ მებრძოლზე აზერბაიჯანს შეეძლო გამოეყვანა 500.000.
რაში მდგომარეობდა ამ კონფლიქტის სპეციფიურობა? სომხეთს დიდი რაოდენობით ჯარისკაცები უნდა ყოლოდა სომხეთ-აზერბაიჯანის შეხების მთელ ზოლზე, რომელიც ფაქტიურად ფრონტის ხაზია, ამიტომ სომხეთი ვერ გადაისვრიდა ყველა დანაყოფს ყარაბაღში. რელიეფის გათვალისწინების გარეშე დაახლ. 700 კმ-ზეა საუბარი! აქედან ყარაბაღზე დაახლ. 250 კმ მოდიოდა. თბილისსა და ქუთაისს შორის უწყვეტ თავდაცვით ზოლზეა საუბარი, სადაც ჯარისკაცები დგანან 24/7 რეჟიმში და რომელიმე უბნიდან ჯარის გადასროლა სხვა უბანზე, მის გარღვევას გამოიწვევს! აზერბაიჯანელებმა შეტევა დაიწყეს ყველა უბანზე ერთდროულად, რითაც რეზერვებით მანევრირების საშუალება არ მისცეს სომხებს, შედეგად სამხრეთით (სადაც სომხები მთებში არ იყვნენ გამაგრებულები) ერთ მონაკვეთში გაარღვიეს თავდაცვის ხაზი, შეუშვეს რეზერვები და 4 ოქტომბერს აიღეს ქ. ჯებრაილი, ანუ გავიდნენ ისეთ სივრცეში, სადაც სომხებს წინასწარ მომზადებული პოზიციები აღარ ჰქონდათ. ასე დაგეგმილი თავდაცვას შეცდომა აღმოჩნდა, რადგან თავდაცვის რაიონს მეორე და მესამე ეშელონები არ ჰქონდა. ერთიც საკმარისად ჩათვალეს, რომელიც კარგად კი იყო მომზადებული, მაგრამ რამდენიმე დღიანი შტურმის შედეგად გაირღვა.
 
ამ სიტუაციაში ველოდით სომხების კონტრშეტევას ჰადრუთის რაიონიდან გარღვევის ფუძეში. ასეც მოხდა, სომხებმა დაიწყეს მოძრაობა, მაგრამ აზერბაიჯანელებიც ელოდნენ: დრონებმა და არტილერიამ მარშზე მყოფი კოლონები გაანადგურა და დაფანტა, კონტრშეტევა ჩაიშალა და შედეგად 14-15 ოქტომბერს ჰადრუთიც დაეცა. მეორე კონტრშეტევა იმავე მიმართულებაზე ამჯერად ქვეითებით სცადეს სომხებმა, მაგრამ დიდი დანაკარგებით დაიხიეს უკან (დრონებმა და არტილერიამ დისტანციაზე იმუშავეს და ახლოს არ მოუშვეს შეტევაზე მყოფები. აღსაღნიშნავია, რომ ამ ომის დროს PRG-7 ების გამოყენება თითქმის არ მომხდარა!), რასაც აზერბაიჯანელების მიერ მდ. არაქსის რაიონის მთლიანი განთავისუფლება და უშუალოდ ლაჩინის დერეფანთან გასვლა მოჰყვა. აზერბაიჯანელების სრული საჰაერო და საარტილერიო უპირატესობის პირობებში კონტრშეტევები კატასტროფული შედეგებით დასრულდა, რამაც მორალური მდგომარეობა შეარყია.
 
17.10.2020 სამხრეთის ფრონტის ჩამოშლა
 
16-17 ოქტომბერს მომარაგების გზის გადაჭერის საფრთხის გამო სომხებმა უომრად დატოვეს ქ. ფიზული. ზუსტად იგივე მიზეზით დატოვეს ჰადრუთი და 7-8 ნოემბერს ქ. შუშა. როგორც კი აზერბაჯანელებმა ჩაჭრეს ლაჩინის დერეფანი, აიღეს ს. შოში (6 ნოემბ.), შუშა ფაქტიურად უბრძოლველად მიატოვეს (იგივე სირიასთან და ერაყთან შედარებით, სადაც ქუჩა-ქუჩა მიდიოდა გააფთრებული ბრძოლები და ნანგრევებად იქცნენ კვარტლები და ქალაქებიც კი. შუშაში ფანჯრების უმეტესობაც კი მთელი იყო) და გავიდნენ.

არცერთ ურბანულ ზონაში ბრძოლა არ ყოფილა, აზერბაიჯანელები მომარაგების გზებს ჭრიდნენ, რაც სომხური გარნიზონების დემორალიზებას და უკუქცევას იწვევდა.
 
როგორც მოხვდნენ აზერბაიჯანელები ლაჩინის დერეფანში ცალკე საუბრის თემაა. სომხებს არ ეყოთ ცოცხალი ძალა გადაეკეტათ გრუნტის გზა, მათი ძალები შებოჭეს წითელი ბაზრის, მარტუნის და ჩარტარის რაიონში და ზოგადად არც ელოდნენ აზერბაიჯანის სპეციალური ოპერაციების ძალების ასეთ თავხედურ შეჟონვას 30 კმ-ზე. აღსაღნიშნავია რომ სომხეთის სპეციალური დანიშნულების ძალები საჯარო საინფორმაციო სივრცეში არც გამოჩენილან, ანუ მოწინააღმდეგის ზურგში მნიშვნელოვანი ოპერაცია არც ჩაუტარებიათ.
 
ამ თემაზე შეგიძლიათ ნახოთ ეს ორი ვიდეო:

რას წარმოადგენდა სომხების სამობილიზაციო რეზერვი? მოწოდებებს მობილიზაციის შესახებ დიდი ენთუზიაზმი არ გამოუწვევია, დანაკარგებსაც ვერ ავსებდნენ. სახელდახელოდ იქმნებოდა იძულებით მობილიზირებულების და მოხალისეთა ქვეითი დანაყოფები, რომლებსაც აიარაღებდნენ ავტომატებით, ტყვიამფრქვევებით და მცირე რაოდენობით ყუმბარმტყორცნებით.
ეს ჯგუფები არ იყვნენ ჩამოყალიბებული დანაყოფად (შემადგენლობა ჭრელი იყო), ანუ არ ჰქონდათ გავლილი წინასწარი ერთობლივი წვრთნა. ჰოდა რაც იცოდნენ ის გამოუვიდათ: მობილიზაციის შედეგად 2020 წელს მიიღეს 90 იანი წლების "სავოკების აპალჩენიე", რომლის 50% სიაში იყო და სახეზე არა, არაფორმალური მეთაურებით, ჭრელი შემადგენლობით და კონკრეტული გეგმის გარეშე: "აბა დავაი თქვენ იქით, თქვენ აქეთ ... ესენი ვინ  არიან, აქ რა გინდათ" და ა.შ. როგორც ჩანს ამ დონეზე "იგეგემებოდა" მათი მოქმედება.
ასეთ 50-60 კაციან რაზმებს აყენებდნენ სოფლებში და პოზიციებზე, სადაც მეტნაკლები წარმატებით ებრძოდნენ აზერბაიჯანის სადაზვერვო და მეწინავე რაზმებს. დასავლურ ქვეყნებში მოხალისეთა ორგანიზება რადიკალურად სხვანაირად ხდება, სომხებმა მათი გამოცდილება საერთოდ არ გაიზიარეს და 90 იანი წლების საბჭოთა გამოცდილებით და ადგილობრივი ჯიგრობებით იმუშავეს. აქედან რაც გამოვიდა ყველამ ვნახეთ. მოხალისეებს ან იყენებ სწორად, ან ჯობია საერთოდ არ გამოიყენო!
 
სამხედრო ხარჯები და ინდუსტრია

აზერბაიჯანი სომხეთზე გაცილებით მდიდარი ქვეყანაა, მისი სამხედრო ბიუჯეტი ($2.2 მლრდ) 3-3.5 ჯერ აღემატება სომხეთისას ($640 მლნ) ბოლო წლების მანძილზე და რაც მთავარია, სწორად იხარჯება.
რაც შეეხება სამხედრო ინდუსტრიას, აზერბაიჯანში სამხედრო მრეწველობის სამინისტრო ცალკე არსებობს, რომლის ბიუჯეტი დაახლ. $200 მლნ აშშ დოლარია და 1.200 დასახლების სამხედრო პროდუქციას უშვებს. აზერბაიჯანი თითქმის მთლიანად უზრუნველყოფილია საკუთარი წარმოების ტანკების, ქვემეხების, ჰაუბიცების და ნაღმმტყორცნის ჭურვებით, ასევე საავიაციო ბომბებით, მათ შორის ლაზერული დამიზნების კორექტირებადი ბომბებით, თვითმკვლელი დრონებით, მსუბუქი ცეცხლსასროლი იარაღით და ა.შ. სომხეთის სამხედრო წარმოება საკმაოდ ჩამოუვარდება აზერბაიჯანისას.

 
შევაჯამოთ
 
არასწორად იყო დაგეგმილი თავდაცვის ხაზი, სამხრეთში აკლდა სიღრმე
აკლდათ ჯარისკაცები, რის გამოც ვერ იცავდნენ შემოვლით გზებს 
გამოეპარათ აზერბაიჯანის სპეცების შეჟონვა ლაჩინის დერეფანში
არ გააჩნდათ საბრძოლო დრონები 
ვერაფერი დაუპირისპირეს მოწინააღმდეგის დრონებს
კონტრშეტევაზე გადავიდნენ საჰაერო და საარტილერიო მხარდაჭერის გარეშე
არ იყენებდნენ ნაღმებს 
ტსკ-ების მცირე რაოდენობა
ალყის საფრთხისთანავე უკუქცევა
მოხალისეების არასწორი ორგანიზება და ცუდი გამოყენება 
ბრძოლის ველზე შედეგი არ დაუდიათ სპეცებს
 
დამატებითი წყაროები
 
"ყარაბაღის ომის კვალდაკვალ" ინტერვიუ პაატა გიგაურთან (19.11.2020)


ბატალიონის საველე კვების ორგანიზება რუსეთის არმიაში

 
ჯარების უზრუნველყოფა ცალკე მეცნიერებაა, რომლის გამოყენების გარეშე შეუძლებელია საბრძოლო ოპერაციის ჩატარება. წარმოგიდგენთ ზოგად სტატიას, თუ როგორ და რა სახით აწვდიან საკვებს რუსეთის არმის ბატალიონს და ასეულს საველე პირობებში.

პოლკის-ბატალიონის საველე კვებაზე პასუხს აგებს 5 სამსახური: სასურსათო, საინჟინრო, რქბ, ვეტერინარული და სამედიცინო. სასურსათო გასაგებია რასაც აკეთებს, სხვები?  საინჟინროს ევალება სასმელად ვარგისი წყლის წყაროების მოძიება, წყლის ხარისხის შემოწმება/კონტროლი და მისი გასუფთავება. რქბ ამოწმებს რადიაციულ და ბიოლოგიურ დაბინძურებას, ვეტერინარული ამოწმებს ხორცის ხარისხს, ხოლო სამედიცინო ადგენს საკვების მიღების რეჟიმს, დროებით ნორმებს, აკვირდება პირადი შემადგენლობის ჯანმრთელობას და ამოწმებს პუნქტების სანიტარულ მდგომარეობას.

სამეურნეო ათეული და სასურსათო პუნქტი

ბატალიონის უზრუნველყოფის ოცეულში (Взвод материального обеспечения батальона) ორი საავტომობილო და ერთი სამეურნეო ათეული შედის. მაგალითად: ქსმ-ებით დაკომპლექტებულ ბატალიონში ათეული ასე გამოიყურება: პირადი შემადგენლობა: 8 კაცი; მოძრავი სამზარეულო ПАК-200 სამი ერთეული, საველე სამზარეულო КП-130 ერთი ერთეული, მისაბმელი: 4 ერთეული.
 
აღჭურვილობის და საკვების მიწოდებაზე პასუხისმგებელი მინიმალური დანაყოფი არის ბატალიონი (შეიძლება იყოს ცალკეული ასეულიც), რომლის შემადგენლობაში შედის უზრუნველყოფის ოცეული, რომელიც ბრძოლის დროს ზურგში აწყობს საბრძოლო კვების (ვაზნები, ჭურვები) და სასურსათო პუნქტებს (სპ). საკვების ხელუხლებელი მარაგი საბრძოლო დანაყოფებს თან აქვთ და მისი გამოყენება შეიძლება მხოლოდ პოლკის მეთაურის ნებართვით.
 

სპ-ს ამოცანაა დანაყოფებისთვის ცხელი საკვების და ადუღებული წყლის მიწოდება ბრძოლის ჩაცხრომისას, ან ღამით. საველე სამზარეულო ასეულის მეთურის მიერ მითითებულ ადგილას მიდის და იქიდან უკვე ქვეითად მიაქვთ დანაყოფებში. თუ საველე სამზარეულოს წინა ხაზთან წაწევა შეუძლებელია, ცხელი საკვების მიწოდება ხდება სპეციალური თერმოსებით, ან გაიცემა მზა საკვების ულუფა (ИРП).
სპ-ს გასაშლელად სჭირდება 100X80 მეტრის ფართობი, 1 ასეულზე 1 საველე სამზარეულოს გათვლით, დაშორება სამზარეულოებს შორის 30 მ. ნაგვის ორმო ითხრება 50 მ-ზე.

ორგანიზაცია ბრძოლის დროს

➜ შეტევის დროს სპ წინა ხაზიდან 3-5 კმ დაშორებითაა და ბატალიონის მეთაურის ბრძანების შემდეგ შეაქვთ საკვები ასეულის საბრძოლო უზრუნველყოფის პუნქტებში. უზრუნველყოფის დანაყოფი უკან მიყვება შემტევ ნაწილებს მითითებულ დაშორებაზე
➜ დაცვის დროს სპ განლაგებულია წინა ხაზიდან 5 კმ დაშორებაზე, ხოლო ასეულების უზრუნველყოფის პუნქტები უშუალოდ ასეულის თავდაცვის სიღრმეში. თუ მოწინააღმდეგე ზურგში გაიჭრება, უზრუნველყოფის ნაწილები უახლოვდებიან საბრძოლო ნაწილებს და მუშაობენ მათ საფარქვეშ
➜ მარშის დროს მომარაგების ოცეული ბატალიონის კოლონის ბოლოშია
 
კვების 3 სახეობა ველზე განთავსებისას
 
ქვაბიდან: ორგანიზდება ბატალიონის დონეზე, საკვები მზადდება სპ-ში, დღეში სამჯერ ცხელი საკვები და ორჯერ ჩაი. წინა ხაზზე მყოფ დანაყოფებს საკვები უნდა მიეწოდოს დამზადებიდან მაქსიმუმ 2 საათში.

ინდივიდუალური: მზა საკვების ულუფა (ИРП), რომელიც გაიცემა სიტუაციიდან გამომდინარე; კონსერვები რომელთა გაცხელება შეიძლება მშრალი სპირტით, ან მინი-გაზქურით; საკვები რომლებსაც არ სჭირდება თერმული დამუშავება (მოხარშვა, შეწვა).

შერეული: ცხელი საკვები გაიცემა დღეში 1-2 ჯერ, ხოლო შუალედში იყენებენ წინასწარ გაცემულ კონსერვებს, პურს, შაქარს და ა.შ.

ტექნიკური საშუალებები

 

მოძრავი სამზარეულო ПАК-200M შეუძლია 200-მდე მებრძოლის უზრუნველყოფა საკვებით და წყლით. პერსონალი: 3 კაცი. თან წასაღები მარაგი: 1 დღიური კომპლექტი, 450 ლ. წყალი, 72 ლ. დიზელი. საკვების მომზადება შესაძლებელია მოძრაობის დროსაც.




საველე სამზარეულო-მისაბმელი КП-130. შეუძლია 130 მებრძოლის უზურნველყოფა საკვებით და წყლით. საკვების მომზადება შესაძლებელია მოძრაობის დროსაც.
 
თერმოსი Ш-617 (36 ლ). წინა ხაზზე ცხელი საკვების მისატანი ჭურჭელი. მშრალის წონა 18 კგ; სავსე დაახლ.: 54 კგ.
 
დამატებითი ინფორმაცია
 


ქართულ-მუსულმანური ცხენოსანი დივიზიონის ოფიცრები | 9.9.1920

 
ცხენოსანი დივიზიონის შექმნის გადაწყვეტილება მიიღეს 1918 წლის თებერვალში ქართველი ეროვნების ქრისტიანი და მუსულმანი მოქალაქეების დაახლოების მიზნით, მაგრამ დანაყოფის სტაბილური ფორმირება გაჭირდა (ავტორიტეტული ლიდერის არარსებობის გამო) და მხოლოდ 1919 წლის აგვისტოში, მას მერე რაც მაიორი ბახშიბეი მაჩაბელი დაინიშნა მეთაურად, მოხერხდა ესკადრონის ფორმირება, რომელშიც 80 ცხენოსანი და ტყვიამფრქვევების რაზმი (2 დაზგის ტყვიამფრქვევი) შედიოდა. 1919 წლის ნოემბერში დანაყოფი შეიყვანეს არდაგანის რაიონის მიმდებარედ, სადაც რაზმმა წესრიგი დამყარა ცენტრალურ გზაზე და ყაჩაღების ალაგმვის გამო მოსახლეობაში პოპულარული გახდა. რაზმს მემედ ბეგ აბაშიძის მონდომების შედეგად შეუერთდა 100 აჭარელი მებრძოლი.
რაზმმა ბრიტანელების ნებართვით და მოსახლეობის თხოვნით 1920 წ. 3 მაისს დაიკავა ქალაქი ართვინი და გაანადგურა ადგილობრივ ყაჩაღ რაშიდის რაზმი.
1920 წლის ზაფხულში, დივიზიონმა დაიკავა ბორჩხა, სადაც ქესქინ ზადეს ბანდასთან შტაკებაში დაიღუპა ორი ოფიცერი (კოზლოვსკი და ციციშვილი) და დაიჭრა 5 მებრძოლი. ბანდამ დატოვა ბორჩხის რაიონი და წესრიგი დამყარდა.

დაბა ბორჩხა

1920 წლის 9 სექტემბერს რაზმი შეამოწმა სახელმწიფო კომისიამ, რომლის აღწერით ვიგებთ, რომ დივიზიონში 276 მებრძოლი მსახურობდა, აქედან 26 ოფიცერი. რაზმი დაბანაკებული იყო ბორჯომში, ყველა საბუთი იყო წესრიგში და არ აღმოჩნდა დარღვევები.


ოფიცრების სია:

მეთაური: პოლკოვნიკი ბახშიბეგ მაჩაბელი. მესხეთის მუსლიმთა ერთ-ერთი პოლიტიკური ლიდერი. 1919 წლის მარტში სათავეში ჩაუდგა მუსლიმთა იმ ნაწილს, რომელმაც საქართველოს დემოკრატიულ რესპუბლიკასთან შეერთებას დაუჭირა მხარი. 1921 წლის ოკუპაციის შემდეგ ემიგრაციაში წავიდა თურქეთში.
 

მეთაურის მოადგილე: პოლკოვნიკი გრიგორი მგალობლიშვილი ფილიპეს-ძე
წარმოშობით ქუთაისიდან, ქ. ტვერის ცხენოსანი სასწავლების კურსდამთავრებული. მსახურობდა ტვერის მე-16-ე დრაგუნთა პოლკში. რუსეთის იმპერიის არმიის (რია) ყოფილი როტმისტრი. დაიჭრა ბრძოლაში 1916 წელს. წმ. სტანისლავის II და III, წმ. ანას III და IV ხარისხის ორდენების კავალერი.

ინტენდანტი: კაპიტანი მიხეილ ფირალიშვილი
წარმოშობით ქუთაისიდან. ქ. ტვერის ცხენოსანი სასწავლების კურსდამთავრებული. მსახურობდა ტვერის მე-16-ე დრაგუნთა პოლკში. წმ სტანისლავის III და წმ. ანას IV ხარისხის ორდენების კავალერი.

ადიუტანტი: უფრ. ლეიტენანტი თარხან მხეიძე
საკავალერიო სასწავლების კურსდამთავრებული. რიას ყოფილი შტაბს-როტმისტრი

ცხენოსანი ესკადრონის მეთაური: კაპიტანი ვლადიმერ ბერიძე
თბილისის პრაპორშიკთა სკოლის კურსდამთავრებული. რიას ყოფილი შტაბს-როტმისტრი

ქვეითი ესკადრონის მეთაური: კაპიტანი შოთა მგალობლიშვილი
სწავლობდა ქუთაისის გიმნაზიაში. კადეტთა კორპუსის კურსდამთავრებული. რიას ყოფილი შტაბს-როტმისტრი.

 
მეტყვიამფრქვევეთა ოცეულის მეთაური: უფრ. ლეიტენანტი ალექსანდრე გამყრელიძე
სწავლობდა თბილისის გიმნაზიაში. ტვერის მე-16-ე დრაგუნთა პოლკის ყოფილი პორუჩიკი

უფროსი ლეიტენანტი: ვლადიმერ გარდაფხაძე
რიას ყოფილი პრაპორშიკი.

უფროსი ლეიტენანტი: დიმიტრი ფავლენიშვილი
 
უფროსი ლეიტენანტი: აკაკი კობიძე
თბილისის პრაპორშიკთა სკოლის კურსდამთავრებული. რიას ყოფილი პრაპორშიკი
 
უფროსი ლეიტენანტი: სერაპიონ ფირცხალავა
ქუთაისის საქალაქო სასწავლების კურსდამთავრებული. ყოფილი პოდპორუჩიკი.
 
უფროსი ლეიტენანტი: მაგომედ შარდანოვი
ცხენოსანი სასწავლების კურსდამთავრებული, რიას ყოფილი კორნეტი
 
ლეიტენანტი: დიმიტრი ხომერიკი
ქუთაისის საქალაქო სასწავლების და თბილისის პრაპორშიკთა სკოლის კურსდამთავრებული. ყოფილი პოდპორუჩიკი

ლეიტენანტი: ნიკოლოზ ტატიშვილი

ლეიტენანტი: კონსტანტინე მამულაშვილი

მილიციის ლეიტენანტები რომლებსაც დავალებული ჰქონდათ აგიტაცია ეროვნებით ქართველ მუსულმან მოსახლეობაში და მათი პოლიტიკური განწყობების შესწავლა.
 
ზიაბეკ შარაბჩიევი
მუზაგარ მეხტარბაშევი 
ყარა-აღა ხალვაში
სერვადბეგ ერისთავი
ფადლი ეფენდი-ზადე
მუსტაფა-ბეგ ბაჩაბელი
? ბეგ ეფენდიევი
სევკეტ ეფენდი ზადე
? ალელოვი
აინუს მელაძე
სოფი გაჯიევი
 
მაჩაბელის ხელმოწერა ოფიცერთა სიაზე
 
სამწუხაროდ, ამ ეტაპზე არ გამაჩნია დანაყოფის და მისი ოფიცრების ფოტოები.
 
წყარო: 
ეროვნული არქივი. ფონდი: 1836 / 1 / 412
Первая Мировая Война 1914-1918. Памяти Героев 

ქ. ართვინი