ამ ანგარიშის გაცნობის შემდეგ შეიძლება შეგექმნათ შთაბეჭდილება რომ მთავრობა ჯარს არ აფინანსებდა. აღსაღნიშნავია, რომ სხვა დანაყოფებშიც დაახლოებით ასეთი მძიმე მდგომარეობა იყო. ამ ყველაფერს თან ერთვოდა სახადი და ეპიდემია, რის გამოც მაგალითად ბათუმის გარნიზონის 30% ლაზარეთში იწვა.
უნდა ვიცოდეთ, რომ 1920 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის 36.6% დაიხარჯა სამხედრო სამინისტროზე (იხ. დ. სილაქაძის "ქართული არმიის მატერიალური მდგომარეობა რუსეთთან ომის წინ" 2015 წ.). შედარებისთვის, 2020 წელს ეს თანაფარდობა 6% არის (₾14.2 მლრდ-დან თავდაცვაზე გამოყოფილია ₾880 მლნ ).
მართალია პროცენტულად დღევანდელ ხარჯებზე 6-ჯერ მეტს ახმარდნენ ჯარს, მაგრამ პირველი მსოფლიო და სამოქალაქო ომის ნგრევით გამოწვეული კრიზისის გამო მდგომარეობა კატასტროფული იყო. აღსაღნიშნავია, რუსეთის ჩრ. კავკასიის არმია, სომხეთის და აზერბაიჯანის არმიები კიდევ უფრო უარეს დღეში იყვნენ. ამ კონტექსტის გათვალისწინებით უნდა გავეცნოთ სტატიას და რა თქმა უნდა ჩვენთვის დამახასიათებელ იმ ხარვეზებსაც შეამჩნევთ, რომელიც ფულთან კავშირში უკვე აღარაა.
სოხუმის პირველი სანაპირო რაზმის სამწყობრო და სამნეო რევიზია ჩაატარა სამხედრო კომისიის წევრმა ერმალო კალაძემ და სახელმწიფო კონტროლის უფროსმა რევიზორმა ა. ლორთქიფანიძემ. ქვედანაყოფის შემოწმების დრო 14 დეკემბერი 1920 - 2 იანვარი 1921, ანუ რუსეთთან ომის დაწყებამდე დაახლ. 1 თვით ადრე. შეამოწმეს სოხუმის და ოჩამჩირის განყოფილებები. სოხუმის რაზმს მეთაურობდა პოლკოვნიკი სრესელი. მნე: მაიორი ჯაფარიძე
ოჩამჩირის განყოფილება
განყოფილების უფროსი: კაპიტანი ჭყონია, უფროსი ოფიცერი: უფრ. ლეიტენანტი ჟვანია. გაგიდის სადარაჯოს უფროსი: ზემდეგი ცინცაძე.
განყოფილება შედგებოდა 4 სადარაჯოსგან: ოჩამჩირე, გაგიდა, გუდავა და სათამაშო. განყოფილებას აკლდა ოფიცრები და 3 სადარაჯოზე ბოლო 3 თვის მანძილზე ჯარისკაცებს ოფიცერი ნანახიც არ ყავდათ. განყოფილების უფროსმა არ იცოდა რომელ სადარაჯოზე რა სახის ქონება იყო.
იარაღი, მომარაგება და საკვები
ქვედანაყოფზე მიწერილი იარაღი გაუწმენდელი იყო და ზოგადად ცუდ მდგომარეობაში იმყოფებოდა. 8 შაშხანა საკვების ყუთში იყო ჩაყრილი ჭუჭყიან ნაჭრებთან ერთად. ჩამორთმეული იარაღი, რიცხვით 6 ცალი (მაუზერის და ბერდანის შაშხანები) არც იყო აღწერილი.
დანაყოფს ერთი ვირი და ერთი ორთვალა ჰქონდა, რის გამოც ჯარისკაცებს საკუთარი ზურგით უწევდათ ნივთების ტარება სადარაჯოებზე და მომარაგება ძალიან იყო შეფერხებული.
სურსათის აღრიცხვა საერთოდ არ ხდებოდა, სასაწყობე ოთახში თითქმის არაფერი არ იყო და რაც იყო ერთმანეთში იყო აზელილი. დანაყოფები რასაც დღიურად შოულობდნენ იმას ჭამდნენ, არ არსებობდა მარაგი. საკვების დიდი ნაწილი ნისიით იყო აღებული ადგილობრივი მოსახლეობისგან. გუდავას და სათამაშოს სადარაჯოებზე საერთოდ არ ჰქონდათ საკვები ცოტაოდენი კარტოფილის გარდა.
განყოფილებისთვის არ მიუციათ 3 თვის ჯამაგირი. მხოლოდ კომისიის მისვლის შემდეგ მისცეს 2 თვის.
ჯარისკაცების ტანსაცმელი და ლოგინები
სადარაჯოების და ყაზარმების მდგომარეობა
შენობები ქვით იყო ნაშენი, მაგრამ ჩალეწილი ფანჯრებით და ცუდ მდგომარეობაში.
სოხუმის განყოფილება
განყოფილების უფროსი: კაპიტანი ანჩაბაძე
კომისიამ დაათვალიერა კოდორის, მაჭარის და ახალ-ათონის სადარაჯოები. სიტუაცია აქაც მძიმე იყო.
ყაზარმების მდგომარეობა
ტანსაცმელი და კვება
რატომ წარმოიშვა პრობლემა საგუშაგოების საჭმლით მომარაგებაში?
გათბობა და განათება
1920 წლის 18 დეკემბერს კომისიას დრანდაში შემოხვდა მობილიზაციით გაწვეული 82 ჯარისკაცი რომლებიც ფეხით მიდიოდნენ ოჩამჩირის განყოფილების გასაძლიერებლად სოხუმიდან. აღმოჩნდა რომ მათთვის "ბუშლატები" და საბნები დაურიგებიათ, მაგრამ ფეხსაცმელი არა. 7 ჯარისკაცი სულაც ფეხშიშველი მიდიოდა. ჯარისკაცებს ორი დღე უნდა ევლოთ ფეხით, მაგრამ საკვები არ მისცეს და არც საკვების შესძენი ფული. კომისიის თანმხლებმა კაპიტანმა ჭყონიამ მისცა საკვების ფული.
რაზმის პირადი შემადგენლობა
1919 წლის 1 სექტემბრიდან 1920 წლის 20 დეკემბრამდე რაზმის სიაში ეწერა სულ 1060 კაცი.
დეკემბრის მდგომარეობით რაზმში იყო: სავალდებულო სამხედრო სამსახურის: 365 ჯარისკაცი, მობილიზაციით გაწვეული: 440 და ყრილობით გაწვეული: 32. სულ: 837 ჯარისკაცი.
რაზმმა მიიღო 250 ერთეული ფორმის კომპლექტი. 440 მობილიზირებულისთვის გამოყვეს: 250 ფარაჯა, 260 შარვალი, 210 ხალათი, 200 ხამლი (ბათინკი). ამგვარად ტანისამოსი აკლდა 300 ჯარისკაცს. ხოლო წინა წელს გაცემული დახეული და თითქმის უვარგისი იყო (1919 წელს გაწვეულები საომარი მდგომარეობის გამო ზედმეტი ვადით დატოვეს ჯარში).
კულტურულ-საგანმანათლებლო მუშაობა
სადარაჯოების დაშორების გამო მსგავსი ლექციები და სწავლებები თითქმის არ ტარდება. საგუშაგოებზე არ მიდის გაზეთები. სოხუმში ბიბლიოთეკაც აქვთ და გაზეთების რეგულარულად მოდის, მაგრამ თითქმის არავინ არ კითხულობს.
სანიტარული პუნქტი და სალარო
მოწყობილია ცალკე ოთახში, გააჩნია 2 საწოლი და საკუთარი აფთიაქი. აღრიცხვა მოწესრიგებულია.
მთლიანობაში სალაროს აღიცხვა მეტნაკლებად მოწესრიგებულია.
საწყობში არსებული სანივთე ქონება
ხამლი (ბათინკი) - 175 წყვილი
იტალიური შინელი - 199 ცალი
თბილი პერანგი - 64 ცალი
საცვალი - 754 ცალი
პერანგი - 751 ცალი
ინგლისური ფრენჩი - 200 ცალი
ინგლისური შარვალი - 199 ცალი
საუბარია 1902 Pattern Service Dress tunic -ზე, რომელიც ეცვა პირველი მსოფლიო ომის დროს ბრიტანეთის ჯარს და ეს ფორმა არმიის სოხუმის მეორე ბატალიონის ჯარისკაცების ნაწილსაც აცვია 1920 წლის მეორე ნახევრის ფოტოზე.
წყარო: სოხუმის პირველი სანაპირო რაზმის სამწყობრო და სამნეო ნაწილთა საქმეების რევიზიის ოქმი ჩატარებული სამხედრო კომისიის წევრ ე. კალაძის მიერ
დამატებითი ინფორმაცია: სასაზღვრო ჯარები 1918-1919 წლებში
სოხუმის ხედები
