1919 წლის 29 ივლისის ბრძანებით: "ოფიცერთა და ჯარისკაცთა ტანისამოსის ფორმა", განისაზღვრა ფორმის, სამხრეების, განმასხვავებელი ნიშნების დიზაინის და მათი ტარების წესი. 1920 წელს ბრძანება მცირედით ჩასწორდა (შეიცვალა საყელოს დიზაინი).
სახალხო გვარდიას საკუთარი წესები და განმასხვავებელი ნიშნები ჰქონდა, რომლებიც განისაზღვრებოდა გვარდიის ყრილობის შესაბამისი რეზოლუციებით. ქვეყანა გამუდმებულ ომში იყო და ფორმის დიზაინისთვის გვიან მოიცალეს, ხოლო დადგენილი წესის მიხედვით ყველას მაინც არ ეცვა.
ძალიან ძნელი აღმოჩნდა 1918-1921 წლების ქართული ფორმების, დანაყოფების დროშების და ზოგადად მაშინდელი სამხედრო დიზაინის ნიმუშების მოძიება. ფოტოებს მოსახლეობა ანადგურებდა, რადგან კომუნისტების დროს სერიოზულ კომპრომატად ითვლებოდა. არ იძებნება დროშები (დიდი წვალების შემდეგ აღვადგინეთ შეიარაღებული ძალების დროშის დიზაინი). შემორჩენილია რამდენიმე წუთიანი ვიდეოფირი, სადაც მოსჩანს ფორმები. არსებობს აღწერები (ბრძანება და ყრილობის დადგენილებები), სხვადასხვა კოლექციებში გაბნეულია ნიმუშები. შემორჩენილია გენერალ კვინიტაძის 2-3 ერთეული ფორმა.
იმედია მომავალში ეს თემა სიღრმისეულად იქნება გამოკვლეული. ამჯერად გთავაზობთ მოკლე მიმოხილვას. წარმოდგენილი მასალა დიდდება მასზე დაჭერით.
რეგულარული ჯარის განმასხვავებელი ნიშნები (საყელო, "პეტლიცა")
მარჯვენა მხარეს, ფანქრით დახატულია პროექტის ნიმუში, მარჯვნივ ფოტოები, ანუ რეალურად რასაც ატარებდნენ.
სამხედრო მინისტრის მოადგილე, სამხედრო საბჭოს წევრი, ან მთავარსარდალი: კუთხე ზიგზაგებით და ორი ვარსკვლავით (ნიმუში ვერ მოიძებნა).
გენერალი: კუთხე ზიგზაგებით და ერთი ვარსკვლავით
პოლკოვნიკი: ორი კუთხე სამი ვარსკვლავით
მაიორი: ორი კუთხე ორი ვარსკვლავით
კაპიტანი: კუთხე სამი ვარსკვლავით
უფროსი ლეიტენანტი: კუთხე ორი ვარსკვლავით
ლეიტენანტი: კუთხე ერთი ვარსკვლავი
უფროსი ნაცვალი (ანუ სერჟანტი): ორი ვარსკვლავი
უმცროსი ნაცვალი: ერთი ვარსკვლავი (ნიმუში ვერ მოიძებნა)
ზედმეტ მსახური: ემატება საყელოზე კუთხე წვეტით (ნიმუში ვერ მოიძებნა)
თავმდეგი: ერთი ლითონის ვარსკვლავი საყელოზე (ნიმუში ვერ მოიძებნა)
არმიის მეორე ბატალიონი (ქ. სოხუმი). 1920 წ.
ერთადერთი ფოტო სადაც 1920 წლის ნიმუშის ფორმა კარგად ჩანს
1). ლიტენანტი 2). უფროსი ლეიტენანტი 3) რიგითი ჯარისკაცი
უფროსი ლეიტენანტი. 1920 წ. თბილისი
უცნობი წოდების ოფიცერი. საყელოზე აკლია ვარსკვლავი (წყარო: ნ. უგრეხელიძე)
ლეიტენანტი ზურაბიშვილი. სამხრე არ ჩანს.
გენერალური შტაბის უფროსი ა. ზაქარიაძე; გენერალი მდივანი; გ. კვინიტაძე
გ. კვინიტაძის უნიფორმა და გენშტაბის ნიშანი (მაგრდებოდა სამხრეზე)
ქუდის კოკარდა
რიგითი: ბრტყელი და კუწუბის გარეშე
აქსელბანტი
ადიუტანტი. წოდებით კაპიტანი
დამზადებული დამფარავი ფერის ძაფეულისგან. ატარებდნენ მხოლოდ ის ოფიცრები, რომლებსაც ჰქონდათ ადიუტანტის წოდება, ან გენერალურ შტაბში მსახურობდნენ
სახეობათა ნიშნები
ქვეითი: ორი გადაჯვარედინებული თოფი
არტილერია: ორი გადაჯვარედინებული ზარბაზანი და შუაში აალებული ყუმბარა
ცხენოსანი: ორი გადაჯვარედინებული ხმალი
მესანგრე: გადაჯვარედინებული წერაქვი და ნიჩაბი
სატრანსპორტო: ავტომობილი
ავიაცია: აეროპლანი
ტოპოგრაფიული: ფარგალი სამკუთხედით
ლიტერები
სამხრეზე მაგრდებოდა შემდეგი ლითონის ლიტერები:
სამხედრო სკოლა: სკ
არტილერიის დივიზიონი: არმ
სადარაჯო ათასეულში: დ
სამხედრო სამინისტროს განყოფილებაში: სმმ
სანაპირო ჯარის სამმართველოში: სნპ
იუნკერი მ. დადიანი. სამხრეზე მოსჩანს სახეობის ნიშანი "ცხენოსანი" (გადაჯვარედინებული ხმლები) და ლიტერა "სკ" (სკოლა). 1920 წ.
საყელოს ფერი
ქვეითი ჯარი და საყარაული ათასეული: შინდისფერი
ცხენოსანი: (მითითებული არაა)
გენერალური შტაბი, არტილერია, საინჟინრო-სატეხნიკო - შავი
სანაპირო ჯარი: მწვანე
სამხედრო სკოლა: წითელი
შენიშვნა: კუთხეები ვერცხლისფერი, ვარსკვლავები ოქროსფერი
სახალხო გვარდია
სახალხო გვარდიელები 1920 წლიდან მკერდის მარცხენა მხარეს ატარებდნენ სახალხო გვარდიის ნიშანს.
ფოტოებზე და ვიდეოფირზე ჩანს ნიშანი მკლავზე, რომლის "წაკითხვა" შეუძლებელია.
სახალხო გვარდიის მეთაური ვ. ჯუღელი და გვარდიელი უნიფორმაში
წყარო: ხელოვნების სასახლე
ცხენოსანი დივიზიონის ოფიცრები 1918-1919 წლებში ატარებდნენ სამხრეებს ლიტერით "სგც". რიგითი შემადგენლობის სამხრეები ამ ფოტოზეა, მაგრამ არ ჩანს გარკვევით:
1918 წ. თბილისი
სახალხო გვარდიელის სამხრე
ზოგადად სახალხო გვარდიაში უბრალოდ და სადად ეცვათ, 1920 წლისთვის აღარ გააჩნდათ სამხრეები და არ ჰქონდათ ფორმის განსაკუთრებული დიზაინი.
ხელით შესრულებული ნიმუშების წყარო: გ. მამულია; ბრძანებები და ყრილობის მასალები: ეროვნული ბიბლიოთეკა